تمرینات فن بیان

بزرگترین تفاوت انسان با سایر موجودات زنده توانایی تکلم اوست و شاید بتوان این ویژگی را مهمترین مولفه برای تشخیص انسان‌ها از یکدیگر دانست. در واقع آنچه که انسان‌ها را از یکدیگر جدا می‌کند توانایی تکلم آنهاست. زیرا که می‌دانیم توانایی تفکر از توانایی تکلم می‌آید. قطعا باید جهت افزایش توانایی تفکرمان پروسه ای منظم و روزانه شامل تمرینات فن بیان انجام دهیم.

نیاز انسان به فن بیان چیست؟

انسان ذاتاً موجودی اجتماعی است و برای ادامه حیات نیاز دارد که با سایر انسان‌ها در تعامل باشد. ادامه حیات انسان به تنهایی کاری بسیار دشوار است و در قرن حاضر شاید غیر ممکن به نظر برسد. بنابراین همه ما مجبور هستیم که با همنوعان خود ارتباطی موثر و سازنده برقرار کنیم. جهت افزایش کیفیت این ارتباطات باید فن بیان خود را ارتقا دهیم.

در بیان تمرینات روزانه به مجموعه قوانین ساده‌ای خواهیم پرداخت که باعث داشتن فن بیان قوی در گفتار روزمره می‌شوند. گرچه نکات بسیار ساده و قابل انجام هستند اما تاثیر بی‌نظیری بر تعاملات روزمره ما خواهند داشت.

پیش نیاز های تمرینات فن بیان

نکته اول:

اینکه بین گفتار عادی و گفتار ساختار یافته تفاوتهای زیادی وجود دارد. گفتار عادی بیشتر از روی غریزه است و تفکر دخالت خیلی کمتری در آن دارد، اما گفتار ساختار یافته گفتاری است متاثر از عقل و درایت. آنچه در فن بیان یاد می‌گیریم گفتار ساختار یافته است بنابراین بدیهی است که تعقل جای عادت را در گفتار ما خواهد گرفت. بنابراین فراگیری فن بیان هرچند به ظاهر کاری ساده است اما در عمل کاری بسیار دشوار خواهد بود.

نکته دوم:

دوم اینکه گفتار ساختار یافته و مطلوب برای داشتن فن بیان قوی باید چند خصوصیت مهم را داشته باشد:

1.خصوصیت اول:

تا حد ممکن راحت و باورپذیر باشد. گاهی اوقات بعضی از افرادی که اقدام به فراگیری فن بیان می‌کنند گفتارشان تا حد زیادی دچار تکلف می‌شود که این امر باعث کاهش باورپذیری مخاطب می‌گردد. در واقع به جای اینکه مخاطب را یک شخص بسیار رسمی فرض کنیم باید او را دوستی صمیمی در نظر بگیریم.

خصوصیت دوم:

ادبیات گفتاری محاوره و شبه محاوره باشد و تا حد ممکن کتابی نباشد. تغییر ادبیات گفتاری به ادبیات گفتاری کتابی کاری بسیار اشتباه است زیر قالب افراد توانایی صحبت کردن با ادبیات کتابی را ندارند و از این رو از شما فاصله خواهند گرفت.

خصوصیت سوم:

 هیجان و سرعت در حین گفتار تا حدی مشخص و قابل درک باشد. زیاد از حد سرد بودن و یا گرمای بیش از حد در گفتار باعث می‌شود که مخاطب تمایل خود برای ادامه شنیدن صحبت‌های ما را از دست بدهد.

خصوصیت چهارم:

گفتار ما نشان دهنده شخصیت مشخصی از ما باشد. گاهی اوقات افراد برای داشتن فن بیان قوی سعی می‌کنند گوینده‌های خبر و یا مجریان معروف رادیو و تلویزیون را تقلید کنند. مخاطب باید شخصیت ما را درک کند، نه یک مجری معروف را!

نکته سوم:

سبک جدید فن بیان باید به عادت تبدیل شود. واضح است که انسان بدون توانایی انجام کارهای غیرارادی، انرژی زیادی برای انجام کارهای روزانه مصرف خواهد کرد. در واقع این روتین‌های ما هستند که ما را زنده نگه داشته‌اند. بنابراین برای داشتن فن بیان قوی روزمره اول باید از دریچه عقل به گفتار نگاه کرد و در نهایت سبک جدید گفتار را به عادتی برای همیشه تبدیل کرد.

نکات تمرینات فن بیان روزمره :

1.با صدای بلندتری صحبت کنیم

بلند بودن صدا یک شاخصه بسیار مهم در برقراری ارتباط روزمره برای داشتن فن بیانی قوی محسوب می‌شود. میزان بلندی به توانایی تنفس و توانایی به کارگیری تارهای صوتی بستگی دارد. هر انسانی برای ارتباط گیری لازم است تا بتواند با بلندی‌های متفاوتی بسته به میزان صداهای محیطی صحبت کند. شرط مهم برای میزان بلندی صدا، مفهوم بودن آن برای مخاطب است. لازم است تا به اندازه‌ای بلند صحبت کنیم که مخاطبمان به وضوح متوجه گفتار ما بشود. نکته قابل تامل این است که اگر بیش از حد بلند صحبت کنیم ممکن است به تارهای آوای خود آسیب وارد کرده و یا باعث ایجاد سوء تفاهم در مخاطب شویم. از طرف دیگر صحبت کردن با صدای آهسته شخصیتی ضعیف را در ذهن مخاطب تداعی خواهد کرد و ممکن است بخشی از گفتار ما برای او قابل درک نباشد. بنابراین تا حد ممکن با صدای بلندتر صحبت کنید.

این را بدانید که میزان بلندی صدای شما و اعتماد به نفس شما رابطه مستقیمی دارند، هم برای خودتان و هم برای مخاطب!

2.با وضوح بیشتری کلمات را ادا کنید برای فن بیان بهتر

در علم آکادمیک گفتار فن بیان به معنای تلفظ درست حروف در کلمه و تلفظ درست کلمه در جمله به شرط حفظ پیوستگی می‌باشد. منظور از این نکته طلایی داشتن فن بیان قوی طبق تعریف علم گفتار است. یعنی در واقع باید حروف را بسیار واضح و قابل درک برای مخاطبان در فواصل مختلف ادا کرد. داشتن فن بیان قدرتمند ارتباط مستقیمی با وضوح ادای حروف و تلفظ کلمات دارد. کلمات باید کاملاً شفاف ادا شوند و شنیدن آن برای هر کسی مقدور باشد. هرچه قدرت تلفظ حروف ما بیشتر شود، شخصیت ما در ذهن مخاطب، شخصی قوی‌تر خواهد بود.

باید توجه داشت که قوی‌تر بودن تلفظ حروف مطلقاً به معنای مصنوعی تلفظ کردن آنها نیست. قدرت تلفظ با میزان بلندی صدا رابطه مستقیمی دارد. باید با صدای بلند و با تلفظ کاملاً واضح حروف صحبت کرد.

3.شفافیت بیشتر گفتار با جمله‌بندی‌های ساده‌تر

کلمات وسیله‌ای هستند که با استفاده از آنها فرستنده یک مفهوم را به گیرنده انتقال می‌دهد. گاهی کلمات بدون جمله هم می‌توانند مفاهیم را انتقال دهند، اما این حالت غالباً برای گفتار عادی و افراد صمیمی کاربرد دارد. در واقع کلمات در قالب جمله‌ها می‌توانند مفاهیم را به مخاطبان ما انتقال دهند.

اشتباه بزرگی که بیشتر افراد مرتکب می‌شوند این است که سعی می‌کنند چندین مفهوم را در یک جمله به مخاطب انتقال دهند. هرچه جمله‌بندی‌های ما ساده‌تر و کوتاه‌تر باشد درک آن برای مخاطب راحت‌تر خواهد بود. به عبارت دیگر برای انتقال یک مفهوم به مخاطب به جای استفاده از یک جمله طولانی می‌توان چندین جمله ساده و کوتاه را به کار برد. تغییر سبک جمله‌بندی باعث می‌شود مخاطب منظور ما را به درستی متوجه شود. بیشتر کج‌فهمی‌های از گفتار ما متاثر از اشتباه در سبک جمله‌بندی و به کار بردن جملات ترکیبی و پیچیده است. باید تا جای ممکن از ایجاد سوء تفاهم جلوگیری کرد استفاده از ساختار جمله‌بندی ساده این امر را برای ما ممکن می‌سازد.

4.با سرعت کمتر و قابل فهم، در عین حال سرزنده و شاداب صحبت کردن

بین میزان هیجان ما در هنگام حرف زدن و سرعت گفتار ما رابطه مستقیمی وجود دارد. به این صورت که در هنگام هیجانی شدن به صورت غیرارادی سرعت گفتار ما بیشتر می‌شود. باید بتوانیم در عین انتقال احساسات سرعت گفتار خود را کنترل کنیم. بیشتر مواقع زمانی که سرعت حرف زدن ما کمتر می‌شود، حس و انرژی لازم را به مخاطب انتقال نمی‌دهد. تا جایی که به احساسات در گفتار ما لطمه وارد نمی‌شود سرعت صحبت کردن خود را کمتر کنیم. به خاطر داشته باشید فن بیان قوی حرف زدن با سرعت پایین و بدون احساسات نیست، این نوع حرف زدن گویندگی خبر است!

5.کنار گذاشتن تعارفات روزمره در تمرینات فن بیان

فرهنگ ایرانیان و به طور کلی مردم مشرق زمین بر اساس احترام مضاعف به دیگران است. هیچ منبعی به میزان احترامی که باید به مخاطب بگذاریم اشاره مستقیمی نشده است. در واقع تقریباً در همه موارد حد احترام رعایت نمی‌شود و بیش از حد احترام گذاشته می‌شود، همه افراد لایق احترام مضاعف ما نیستند. احترام بیش از حد باعث می‌شود گفتار ما از حالت عادی خارج شده و شکلی رسمی به خود بگیرد. فن بیان روزمره خوب با میزان احترام متناسب با توانایی ما در گفتار رسمی تعیین می‌شود. اما به عنوان یک نکته کلیدی همواره در نظر داشته باشید که احترام مضاعف برای همه افراد دردسرهایی را ایجاد می‌کند و پیشنهاد می‌شود که حد احترام را همیشه رعایت کنید. نه بیش از حد احترام بگذارید و نه نامحترمانه رفتار کنید.

6.رعایت کامل ادب

در اینجا منظور از ادب استفاده از کلمات مودبانه به فراخور جمع است. در واقع باید کلماتی که استفاده می‌کنیم بار معنایی مثبتی داشته باشند و خود کلمه نیز هیچ مفهوم و معنای بدی نداشته باشد. این کاملا بدیهی است که در جمع دوستان از کلمات راحت‌تر و حتی گاهی بی‌ادبانه‌تری استفاده کنیم، اما برای داشتن فن بیان خوب روزمره لازم است تا نهایت ادب را به خرج دهیم. در واقع کلمات مثل برچسب نشان دهنده شخصیت ما می‌باشند. می‌توان در عین رعایت سادگی گفتار کلماتی با بار معنایی مثبت را انتخاب کرد. لازم نیست عبارت‌های پیچیده و ادبی را به کار ببرید، همین که کلمات بار معنایی مثبت داشته باشند کفایت می‌کند.

7.لازم و مفید بودن گفتار (داشتن هدف)

نمی‌توان منکر این شد که گاهی اوقات ما صرفاً برای پر کردن اوقات خود حرف می‌زنیم، اما برای داشتن فن بیان طلایی مهم است که فقط در زمانی صحبت کنیم که گفتارمان لازم و مفید باشد. به عبارت دیگر حرف‌های اضافه را باید حذف کرد. زیاده گویی و پرحرفی اصلاً نشان دهنده فن بیان قوی نیست، صرفاً توانایی جمله‌بندی است!

داشتن فن بیان قوی با توانایی جمله‌بندی خوب تفاوت‌های اساسی دارند. ما باید علاوه بر استفاده از جملات سالم و درست، حرف‌های مفید و لازم را به زبان بیاوریم نه چیز دیگری.

8.حفظ آرامش درونی

حتی تحت شرایطی که با استرس و اضطراب مواجه هستیم لازم است تا آرامش خود را حفظ کنیم. هیچکس دوست ندارد با افرادی که هیجانات را به آنها انتقال می‌دهند همکلام شود. در واقع باید به گونه‌ای با طمأنینه و با آرامش صحبت کنیم که دیگران تمایل و رغبت داشته باشند که مکالمه را با ما ادامه دهند.

9.داشتن قاطعیت

داشتن قاطعیت با جدی و عصبانی بودن تفاوت دارد. قاطعیت یعنی داشتن اعتماد به نفس و عزت نفس کافی و به جا. در واقع قاطعیت یعنی حرف زدن با اطمینان کامل، به طوری که معنا و مفهوم کلام ما به درستی به مخاطب منتقل شود. قاطعیت در ذهن مخاطب از ما فردی قوی و محکم و صد البته قابل اطمینان می‌سازد. اگر به حرفی مطمئن هستید قاطعانه آن را بیان کنید و از عواقب این نوع صحبت کردن نترسید. قطعاً تاثیر مثبتی خواهد داشت.

10.در گفتار ما دگر دوستی نمایان باشد

دگر دوستی یعنی دوست داشتن دیگران به همان اندازه که خودمان رو دوست داریم و به آنها نشان دهیم که چقدر برای ما مهم هستند. همانطور که اول مقاله اشاره شد انسان موجودیست اجتماعی و بدون دیگران توانایی زندگی کردن را ندارد. بنابراین لازم است تا این دیگر دوستی را به وضوح به اطرافیان خود نشان دهد. صحبت کردن با مهربانی، در عین حال شفاف و با صداقت از مصادیق دگر دوستی هستند.

نتیجه گیری:

انجام تمرینات فن بیان ساده باعث می‌شود فن بیان ما برای گفتار روزمره تغییر چشمگیری پیدا کند و دیگران ما را شخصیتی قوی، عمیق، با آرامش، قابل اطمینان و دوست داشتنی تصور کنند. همچنین یادتان باشد تمرینات باید به صورت مکرر انجام شوند تا نتیجه دهند.