صدا سازی – آموزش صدا سازی

در علم فیزیک، صدا یا صوت یکی از انواع انرژی است که بر اثر برخورد ذرات با هم به وجود می آید. صدا طول موج ناشی از ارتعاش اجسام است. در اینجا منظورمان از تولید صوت در صدا سازی صرفاً صدایی است که از حنجره تولید و برای گفتار استفاده می شود.

تولید صوت در انسان به چند اندام مرتبط میشود

اول ریه که هوای مورد نیاز برای به ارتعاش درآوردن حنجره را تامین میکند.

دوم حنجره که با قرار گرفتن در یک وضعیت خاص و با برخورد هوا با تارهای صوتی صدا را ایجاد می کند.

سوم مسیر خروج هوا و صدا به بیرون.

نقش تنفس در تولید صدا

هرچه حجم هوای داخل ریه ما بیشتر باشد صدایی که می سازیم قطعاً قوی‌تر خواهد بود. در واقع قدرت صدای ما بستگی زیادی به حجم ریه ما دارد، و اساساً در آموزش صداسازی هرگونه تلاش برای بهبود صدا بدون توجه به حجم تنفسی کاری بیهوده خواهد بود. تمرینات صداسازی صرفاً به رفع انقباضات حنجره و تولید صدای سالم‌تر و صحیح‌تر منجر خواهد شد و نه صدای بهتر. هرچه تراکم هوایی که به تارهای صوتی برخورد میکند بیشتر باشد صدای ما کیفیت بالاتری پیدا خواهد کرد.

انسان به طور طبیعی در سنین نوزادی با استفاده از توانایی دیافراگم خود نفس می کشد. اما به تدریج و با ورود به سنین کودکی، رفته رفته توانایی های دیافراگم کم شده و تنفس سینه ای جایگزین آن می شود. هرچند به هیچ عنوان نمی توان تنفس سینه ای را تنفسی اشتباه تلقی کرد (که بسیاری از مربیان فن بیان این اشتباه را مرتکب میشوند)، اما تنفس ایده آل برای تولید صوت بهتر و با کیفیت تر، تنفس دیافراگمی میباشد. در واقع ما برای تولید صوت به هر دو تنفس نیاز داریم؛ تنفس سینه ای که سرعت بیشتری دارد و تنفس دیافراگمی که حجم، عمق، قدرت و کنترل بیشتری دارد.

تولید صوت در حنجره

بعد از ریه و تامین هوا، مهمترین عنصر برای تولید صوت در اندام های گفتاری حنجره می باشد. ساختار کلیه حنجره به گونه ای است که دو تار صوتی در آن وجود دارد. تارهای صوتی با تحرک بازوهایی به نام آرتینوئید می‌توانند زوایای مختلفی به خود گرفته و صداهای زیر یا بم و مصوت های مختلف را تولید کنند.

ضخامت و طول تارهای صوتی، قطر کلی حنجره، نداشتن گرفتگی‌های عضلانی در ناحیه حنجره، عدم وجود زائده بر روی تارهای صوتی و غیره از مهمترین نکاتی هستند که تعیین کننده جنس، توانایی و کیفیت صدای انسان می باشند.

صدای انسان را از چند جهت می توان بررسی کرد

جنس صدا:

همه میدونیم که صدای پیانو با صدای گیتار کاملا متفاوت هستند. در واقع جنس صدای تولید شده توسط این ساز ها با هم متفاوت است. شما هرگز نمی توانید با استفاده از پیانو صدایی شبیه به صدای گیتار بسازید. هیچ تمرینی در آموزش صداسازی وجود ندارد که بتواند جنس صدای شما را تغییر دهد. بعضی از مربیان فن بیان با اشاره به اینکه می‌توان جنس صدای بهتری داشت، تمریناتی را پیشنهاد می‌کنند که اساساً توانایی تغییر جنس صدا را ندارند.

تولید صوت در یک بازه فرکانسی:

منظور از بازه فرکانسی همان تولید صدا از بم ترین ( کلفت ترین) تا زیر ترین ( نازک ترین) صدای ممکن است. هر چه صدایی که تولید می‌کنیم در بازه فرکانسی گسترده‌تری باشد، قطعاً توانایی گفتار ما بهبود پیدا میکند و در نظر مخاطب هم صدای ما، صدای بهتری خواهد بود. استفاده از گستره صدایی برای هر انسانی بستگی زیادی به شناخت او از بازی فرکانسی خود و توانایی او برای کنترل آن، یا به عبارت بهتر میزان تسلط او بر صدای خود است. در کلاس صداسازی یکی از مواردی که باید به آن اشراف پیدا کرد، شناخت دامنه صدایی و تسلط پیدا کردن به آن برای استفاده در گفتار می باشد.

صدا سازی در بلندی های مختلف:

واحد بلندی صدا دسی بل می باشد. شاید برای اغلب شما بدیهی به نظر برسد که انسان میتواند هم با صدای آهسته هم با صدای متوسط و هم با صدای بلند صحبت کند، اما افراد زیادی هستند که توانایی صحبت با صدای بلند، یا برعکس با صدای آرام را ندارند و این برای آن‌ها در طول زندگی روزمره تبدیل به یک معضل شده است. افرادی که تلاش کرده اند این معضل را تغییر دهند گاها با آسیب دیدن تار های صوتی شان مواجه شده اند.

لرزش یا ارتعاش:

هرچه ارتعاش بیشتری تولید شود صدای ما در نظر مخاطب با کیفیت تر خواهد بود. حتماً شما هم سیستم های صوتی گران قیمت را دیده اید که ابزاری به نام ساب ووفر به همراه خود دارند. اگر ساب ووفر، که وظیفه آن ایجاد لرزش در هنگام شنیدن موسیقی است را قطع کنید. متوجه می شوید که لرزشهای ایجاد شده چقدر روی کیفیت صدا اثر مثبت دارند. فرقی نمی‌کند که صدای شما بم باشد یا نازک. هر جنس صدایی در صورت تقویت با آموزش اصولی صداسازی، می‌تواند به حداکثر ظرفیت خود برای ایجاد لرزش برسد. طنین صدا باعث ایجاد گرما در صدای ما می شود و به مخاطب احساس اعتماد و اطمینان را منتقل میکند.

رزوناتور ها

احتمالاً شما هم شنیده اید که مثلاً شخصی صدای دیافراگمی تولید می کند یا شخصی صدایش در سرش می باشد. این اصطلاحات اشاره به رزوناتور هایی دارند که اشخاص مختلف در هنگام تولید صوت از آنها بهره می برند. در بدن انسان هشت رزوناتور یا تقویت کننده برای صدا وجود دارند که معمولاً بیشتر افراد به صورت طبیعی و بدون آموزش صداسازی، از یک یا دو رزوناتور بیشتر نمی توانند استفاده کنند.

آموزش صداسازی دربرگیرنده تکنیک هایی است که به فعال شدن رزوناتور های صدایی یعنی دیافراگم، پایین سینه، وسط سینه، بالای سینه، گلو، دهان، بینی و جمجمه منجر خواهد شد. ممکن است درک این قسمت از مقاله برای شما سخت باشد. اجازه بدهید با ذکر یک مثال، صدای سر و دیافراگم را از هم تشخیص دهیم. لهجه مردمان آبادان به گونه‌ای است که بیشتر ساکنین شهر صدایی دیافراگمی از خود تولید میکنند. در نقطه مقابل آن لهجه گیلکی است باعث می شود صدایی از سر تولید کنند. (اصلاحات تولید صدا از سر و یا از دیافراگم اشاره به استفاده از رزوناتور سر و یا دیافراگم دارد و ربطی به فرآیند تولید صوت ندارد)

صدا سازی زمانی اثر کرده است که:

• به راحتی قابل شنیدن باشد و بلندی مناسبی داشته باشد
• بازه زیر و بمی نسبتا وسیعی را در بر بگیرد تا بتوان با استفاده از آن حس ها و حالات مختلف را نشان داد
• مقدار ارتعاش بیشتری را تولید کند.

تمرینات بسیار زیادی برای دستیابی به صدای با کیفیت تر وجود دارد که باید حتما زیر نظر یک مربی مجرب، بسته به شرایط تارهای صوتی ما انجام شود تا دچار آسیب نشویم.

تارهای صوتی بسیار بسیار حساس می باشند و مراقبت از آنها جزء اصول بدیهی و لازم الاجرا در آموزش صدا سازی می باشد.

نکات مورد نیاز جهت مراقبت از صدا

• صدا صاف کردن یا پاک کردن گلو، و صحبت کردن، خندیدن و یا آواز خواندن با صدای بلند، مواردی هستند که نباید انجام شوند.
• نوشیدن آب کافی در طول شبانه روز، خواب و استراحت کافی و با کیفیت از جمله مواردی هستند که باید انجام بشوند و رعایت خورده عادت ها.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که صدای شما با تمرینات صداسازی مقداری بهبود پیدا می کند، اما هرگز جنس صدا تغییری نمی کند و نباید انتظار معجزه از صداسازی (مخصوصاً در بازه زمانی کوتاه) داشته باشیم.