مفهوم فن بیان
فن بیان و زیر شاخه های مربوط به آن، همگی به علم گفتار ساختار یافته و گفتار طبقه‌بندی شده ای اشاره دارند که لازمه و پیش فرض آن آگاهی از ابزارها و طبقه بندی لایه های گفتار می باشد.
برای آگاهی بیشتر از آموزش فن بیان، در این مقاله به روند یادگیری فن بیان و تغییر الگوهای گفتاری خواهیم پرداخت.
برای درک بهتر موضوع بهتر است با طبقه بندی شروع کنیم. ۳ موضوع متفاوت در گفتار وجود دارد:
1.ابزار های گفتار در بیان
ابزار های گفتار در واقع همان تنفس، تلفظ حروف و صدای ما هستند.
تنفس:
مهمترین و زیربنایی ترین ابزار برای تولید صوت و حروف و در نهایت انتقال افکار و احساسات ما می باشد. تنفس در فن بیان از مهمترین ارکان محسوب می شود. چون هرچه نفس قوی تر باشد به ما امکان صحبت کردن با صداهای بلند تر و در بازه های زمانی طولانی‌تری را خواهد داد. علاوه بر این موارد هیچ گونه تغییر و یا تقویت صدا بدون توجه به حجم و قدرت تنفس امکان پذیر نمی باشد.
ارتقا سطح تنفس یادتان باشد که از مهم ترین اقدامات برای شروع است.
تلفظ:
در علم گویندگی، فن بیان به تلفظ درست هر حروف در کلمات و کلمات در جملات ، با شرط حفظ پیوستگی گفته می شود. برای داشتن فن بیان قوی لازم است تا چند شرط را برای تلفظ درست حروف مد نظر داشته باشیم:
- اول اینکه با افزایش مقدار بلندی صدا قدرت تلفظ حروف هم باید افزایش پیدا کند و برعکس با کاهش بلندی صدا هم قدرت تلفظ حروف باید کمتر شود.
- در سرعت های متفاوت مقدار فشار ما برای تلفظ حروف متفاوت است.
- احساسات،شاید ساده به نظر برسد اما تلفظ حروف در زمان ابراز شادی، غم، عصبانیت، ناراحتی و سایر حس ها بسیار متفاوت است.و این نکته باعث پیچیدگی بیش از اندازه فن بیان به خصوص در صداپیشگی و صدا بازیگری می شود.
هدف نهایی فن بیان این است که افراد بتوانند با سرعت های مختلف، در بلندی‌های صدای متفاوت و با حس های واقعی حروف را به درستی تلفظ که داشتن مربی خوب به شدت موثر است.
صداسازی:
اول از همه باید به این نکته اشاره کنیم که صدا به صورت ذاتی دارای پتانسیل های بالقوه‌ایی می باشد که با تمرین قابلیت ارتقا و تقویت را دارند، اما نمی توان انتظار معجزه داشت!
صدا دارای یک جنس است که تا حد زیادی به شکل فیزیکی حنجره و تارهای صوتی بستگی دارد و نمی توان آن را تغییر داد. مثلاً آقا یا خانمی که صدای بمی دارد نمی تواند صدایی زیر تر از یک حد مشخص تولید کند. و بر عکس کسی که صدای نازکی دارد نمی تواند از یک حد مشخصی صدای بم تری تولید کند.
زیر یا بمی صدا بستگی زیادی به جنس تارهای صوتی دارد. اما در فن بیان با توجه به اصول صداسازی، میتوان صدا را شناخت و در بازه صحیح تری اقدام به تولید صوت کرد که این نکته فشار های اضافی بر تارهای صوتی را کاهش میدهد و در نهایت منجر به در دسترس قرار گرفتن تمامی پتانسیل تارهای صوتی خواهد شد.
نکته مهم در ارتباط با صدا، توانایی تولید صدا های بلند و آهسته به صورت طبیعی و بدون کوچکترین فشار بر تارهای صوتی است. و آخرین نکته در رابطه با صدا در فن بیان، توانایی تولید صوت در بازه صدایی گسترده است. همه می توانند صدای خود را قدری تیز تر و یا بم تر کنند، اما اینکه در چه بازه ایی می توانند زیر و بمی صدای خود را تغییر دهند، نیازمند چند مورد است:
- گاهی از بازه صدای خود
- تقویت بازه فرکانسی
هرچه نسبت به صدای خود آگاهی بیشتری داشته باشیم قطعاً فن بیان ما بهتر خواهد شد( شناخت خود و صدایمان).
مهمترین نکته در تقویت صدای انسان تقویت تنفس می باشد و اساساً هیچگونه تغییری در صدا بدون تقویت تنفس ممکن نیست.
2.فرم و محتوا در فن بیان
فرم در نخوه بیان ما:
بعد از ابزارها نوبت به فرم گفتار در فن بیان می رسد. فرم در واقع شکل گفتار ما می باشد. اینکه چقدر متین باشد یا خشک، مهربان باشد یا عصبانی، دوستانه باشد یا رسمی و یا هزاران حالت دیگر، همگی به فرم انتخاب شده توسط ما بستگی دارد. فرم در فن بیان دارای زوایای بسیار می‌باشد که تسلط به همگی آنها نیازمند صرف مدت زمان نسبتا طولانی و دقت در تک تک اجزای آن می‌باشد. اما برای شروع و به صورت خلاصه پیشنهاد می‌کنم برای رسیدن به فرم دلخواه، یک شخصیت را در ذهن خود تداعی کنید و فرم گفتار او را به خاطر بسپارید و در نهایت سعی کنید که مانند او صحبت کنید.
دقت داشته باشید که الگوی شما با چه سرعتی صحبت می کند، چه مواقعی و به چه میزانی مکث می کند، با چه لحنی صحبت می کند و چقدر به صدای خود فراز و فرود می دهد.
شاید در نگاه اول به عنوان یک آماتور بتوانید تا حدودی پارامترهای گفتار شخص مورد نظر خود را تشخیص دهید، اما به عنوان یک راهکار موثر پیشنهاد می کنم هر پارامتر را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهید. درک چند پارامتر به صورت همزمان کاری بسیار دشوار است و ضریب خطای شما را افزایش میدهد.
به علت گستردگی بسیار زیاد فرم در گفتار و احتمال خطا در تشخیص، به هیچ عنوان پیشنهاد نمی شود که فرم گفتار خود را بدون مربی و به صورت فردی تغییر دهید. در این شرایط احتمال خیلی کمی وجود دارد که به فرم ایده آل خود دست پیدا کنید.
محتوا در سخنوری ما:
آخرین مورد در فن بیان، محتوا است. محتوا را می توان به چند بخش کلی تقسیم کرد:
چقدر بگوییم
برای هرکس چقدر باید سخنرانی کنیم.
به چه کسی گفتن
اشاره به سه پارامتر مهم تعیین کننده جایگاه ما و طرف مقابل دارد: ادب آداب و احترام
به خاطر طولانی بودن توضیح هر کدام و وجود پارامترهای بسیار که نشان دهنده وجود یا عدم وجود هر یک از این موارد می شود، به ذکر یک ضرب‌المثل بسنده می کنیم: لقمان را گفتند ادب از که آموختی؟ گفت از بی ادبان!…
صرفاً کافیست که هر آنچه که به نظر شما بی ادبی است، از گفتار خود حذف کنید.
چه زمانی گفتن
چه زمانی گفتن اشاره به رعایت حق تقدم و زمان مناسب برای مطرح کردن صحبت ما دارد که در اختیار گویینده است.
چقدر گفتن
مقدار توضیح و یا همان بازه زمانی که درباره موضوع صحبت میکنیم باعث جذب و یا دفع مخاطب خواهد شد. تشخیص نوع مخاطب باعث می شود به درستی تشخیص دهیم که چقدر راجع به موضوع صحبت کنیم.
چرا گفتن
بیشتر گفته های ما یا ضروری نیستند و یا می توان آنها را به نحو دیگری بیان کرد یا برعکس بعضی اوقات باید سخن بگوییم.
توانایی تحلیل چرا گفتن در لحظه آغازین گفتار می تواند راهگشای مشکل افرادی باشد که یا بیجا و بی مورد حرف های غیر ضروری را می زنند و یا در زمان درست حرف درست را نمی زنند.
نتیجه:
نهایتا باید برای ارتقا قدرت بیانمان تمرینات را به صورت روزانه و منظم انجام دهیم و در نظر داشته باشید یکی از موثر ترین روش ها برای تمرین و افزایش قدرت بیانمان ساخت و تولید پادکست است.
